مباحث کلام جدید که با نگاهی درجه دو نکاتی را در خصوص دین مطرح میساخت؛ با خاستگاهی غربی طی چند دهه گذشته پا به عرصه تفکر اسلامی گذاشته است. از جمله این مسائل؛ مقوله قلمرو دین است که نظرگاههای متفاوتی را حول خود شکل داده. از جمله متفکرانی که در همان ابتدا نسبت به این مسئله اظهار نظر کرد؛ استاد جوادی آملی است. ایشان در کتاب انتظار بشر از دین و بعدها در کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ مطالبی را در این خصوص بیان نمودهاند. در این نوشتار گزارشی از نظرات ایشان در خصوص قلمرو دین خواهیم داد.
روش استخراج نظریههای قلمرو دین
از اظهارات اندیشمندان در خصوص مسائل زیر میتوان طرح آنان در خصوص قلمرو دین را استخراج کرد:
الف: براهین اثبات نبوت عامه: در براهین اثبات نبوت عامه هدف بیان این نکته است که اساساً چرا پروردگار عالم لازم بود که پیامبری برای انسان ارسال کند؟ نوع برهان به کار رفته در این مبحث میتواند بازتاب دهنده نظر اشخاص در قلمرو دین باشد.
ب: تعریف انسان: محدوده آزادی و ارادهای که برای انسان لحاظ میشود تأثیر در نظریات قلمرو دین دارد.
ج: منابع دین: طبیعتاً کسانی که تنها منبع دین را نقل دانسته به نسبت اشخاص دیگر که عقل را نیز در منابع دینی میآورند قلمرو محدود تری برای دین لحاظ میکنند.
گستره دین از دریچه براهین اثبات نبوت عامه
برهان یاد شده مختار ایشان بدین شرح است:
«الف: آفریدگار انسان، خدای علیم و حکیم است که او را برای مقصد و هدفی عالی آفریده است.
ب: انسان، حقیقتی جاودانه است و باید در «صراط مستقیم» به سوی ابدیت حرکت کند تا از این راه، سعادت ابدی خود را تأمین کند و اگر در این راه مرتکب خطا شود، دچار شقاوت و محرومیت از سعادت ابدی خواهد شد.
ج: چون انسان مخلوق خدای علیم و حکیم است، فقط خداوند به حقیقت انسان و ابعاد وجودی او و نیازهای وی واقف است و جز او از حقیقت انسان و نیازها و انتظارات واقعی انسان، آگاهی ندارد.
د: چون فقط خداوند از حقیقت انسان و ابعاد وجودی و نیاز او آگاه است، هیچکس جز او نمیتواند انتظارات او را برآورده سازد و اگر هم بخواهد در این راه قدمی بردارد، چون معصوم نیست، دچار اشتباه شده، با فراهم کردن زمینههای سقوط انسان، موجب محرومیت ابدی وی میشود و سقوط و محرومیت ابدی انسان با عنایت و حکمت خداوند سازگار نیست. از این رو، خود خداوند برنامه هدایت انسان را تنظیم و آن را به وسیله پیک معصوم وحی، ارسال میکند تا کتاب منزّه و معصوم الهی را در اختیار انسان قرار دهد و بشر با پیمودن راه و برنامه الهی، مصون از گزند سهو و نسیان و خطا زندگی خود را شکل دهد و به سعادت حقیقی خویش نائل آید و به مقصد نهایی که لقای الهی است، برسد و در پرتو لقای خداوند از سعادت جاودانه بهره مند گردد.
برهان مزبور که اجمالاً بیان شد، اثبات میکند که بین عمل انسان در زندگی و سعادت ابدی او رابطه برقرار است و چون شئون زندگی انسان گسترده است، دین هم شئون مختلف داشته، از برنامه گسترده برخوردار است؛ انسان چون دارای بعد اعتقادی و اخلاقی و حقوقی و فقهی است و در همه این زمینهها نیازمند به برنامهریزی است، دین نیز باید مشتمل بر همه این ابعاد باشد و نیازهای اعتقادی و اخلاقی و فقهی او را تأمین کند و برنامهریزیهایی در ابعاد مختلف زندگی داشته باشد تا انسان با استفاده از آنها به سعادت ابدی برسد.»
تبیین قلمرو دین از منظر انسان شناسی
در این بخش تنها ذکر این نکته کافی است که از منظر استاد جوادی آملی و همه عالمان شیعی؛ انسان موجودی طبیعی-فراطبیعی؛ عقلی- احساسی؛ فردی-اجتماعی است که باید برای تمام ابعاد ذکر شده وی برنامه ریزی صورت بگیرد. در رویکرد انسان مدارانه به این مبحث؛ انسان به واسطه نیازی به دین رجوع میکند و دین را کاملترین و تنها رافع آن نیاز میبیند. البته در این رویکرد باید توجه داشت که نیازهای انسان خود به دو دسته صادق و کاذب تقسیم شده و در نهایت با رجوع به دین تعدیل میشود.
تبیین قلمرو دین از منظر منابع دین
در این قسمت به طور خلاصه در قالب چند گزاره طرح استاد جوادی آملی در زمینه منابع و هندسه معرفت دینی توضیح داده خواهد شد:
«۱: نقل همان وحی نیست چراکه وحی معصوم در نزد معصوم و نقل کلماتی از معصوم است که در گذر تاریخ به ما رسیده در نتیجه میتواند حاوی خطا باشد.
۲: عقل و علم در حال شناخت تکوین (خلقت) الهی و نقل در حال شناخت تشریع الهی هستند.
۳: به همان دلیل که ما معرفت حاصل از شناخت کلام الهی را دینی میدانیم؛ معرفت حاصل از شناخت فعل الهی (طبیعت) نیز دینی است.
۴: کلیات همه علوم در قرآن و روایت ذکر شده؛ پس علینا القا الاصول و علیکم بالتفریع.»
پس با توجه به گزارههای چهارگانه بالا: عقل اعم از عقل تجریدی (فلسفه) و عقل تجربی (علوم طبیعی) و نقل هر دو زیر مجموعه وحی معصوماند که باید از آن سیراب شوند؛ پس هردو به یک اندازه دینیاند و در هنگام تعارض همانند تعارض نقل و نقل عمل میکنیم.
جمع بندی
استاد جوادی آملی با توجه به مباحث ذکر شده؛ مأموریت و قلمرو دین را منحصر در آخرت ندانسته و برای آن قلمروی حد اکثری در نظر میگیرد. طبیعتاً دین علاوه بر ذکر تمام جزئیات هدایتی خود؛ کلیات تمام علوم را نیز در بر دارد. در نتیجه ایشان قائل به جامعیت حد اکثری در مباحث قلمرو دین هستند. به عبارت دیگر از طرفی ایشان با طرد انحصار دین در آخرت؛ قرائتهای حداقلی را کنار زده و با طرد منحصر دانستن قلمرو دین در هدایت؛ قرائتهای اعتدالی را کنار میگذارند.
منبع: خبرگزاری مهر
در چهلوششمین دوره مسابقه ریاضی دانشجویی در سطح کشوری، ۴ دانشجوی دانشگاه کاشان حضور یافتند و از این میان، ۲ نفر موفق به کسب مدال شدند.
درِ دانشگاههای ایران به روی دانشجویان معترض آمریکایی باز شد
موافقت دولت با راهاندازی دانشگاه فرهنگیان در گلپایگان
بیرون کردن دانشجویان فرانسوی توسط پلیس پاریس
مقایسه صحنه اعتراضات دانشجویی در ایران و آمریکا
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزشهای جهانی
آدرخش و رقص فانتومها در نمایشگاه کتاب طنین میاندازد
مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد
ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است
حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک
انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری
رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد
طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است
بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام
حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرحهای حوزه اینترنت کوانتومی
کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر
۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام میشوند
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
تمدید مهلت ثبتنام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهشسراهای دانشآموزی
خدمات رایگان دندانپزشکی برای دانشآموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه
تصویب نقشه راه اجراییسازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان
طحاننظیف: قانون اساسی به کلاسهای درس برده شود
احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان
تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین
اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد
حمله خشونتآمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا
آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دانشگاهیان کشور باید با شبکهسازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند
برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاهها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی
آزمون مجدد برای کنکوریهای زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار میشود
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
مسئله جدی امروز، زیستجهان مدرن است که راه مقابله فرهنگی با آن، تعامل بیشتر با جوانان است
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
رونمایی از برادر فیدلیتی هیبریدی در دو مدل پنج و هفت نفره+عکس
هشدار اپل درباره این حرکت اشتباه هنگام شارژ آیفون
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
تغییرات غافل گیرکننده در iOS ۱۸ در راه است
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
پیکسل 8a گوگل برای گوشی سامسونگ شاخ و شانه کشید
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
نخبه ۱۲ ساله ایرانی در انجمن هوش مصنوعی شروع به کار کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
برچسب جدیدی که خودرو را در تابستان ۱۰ درجه خنکتر میکند+عکس
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.